Najczęstszym typem pierwotnego nowotworu wątroby jest rak wątrobowokomórkowy. Sprzyjać tej chorobie mogą bardzo różne czynniki, bo zarówno chorowanie na wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C, ale i przewlekłe narażenie na aflatoksyny czy nadmierne spożywanie alkoholu. Rak wątroby doprowadza zwykle do różnych dolegliwości dopiero wtedy, gdy jest on bardzo już zaawansowany. Znaczne zaawansowanie choroby w momencie rozpoznania poważnie ogranicza możliwości jej leczenia, ale i pogarsza rokowania pacjentów – jakie więc dolegliwości powinny nasuwać podejrzenie raka wątroby?
Spis treści:
- Przyczyny raka wątroby
- Objawy raka wątroby
- Badania wykonywane przy podejrzeniu raka wątroby
- Leczenie raka wątroby
- Jakie są rokowania chorych na raka wątroby?
Złośliwe nowotwory wątroby dzieli się dwojako. Najczęściej u ludzi spotykane są guzy wtórne, czyli takie, gdzie nowotwór w wątrobie stanowi przerzut raka innego narządu, np. raka płuc, czerniaka czy raka jelita grubego. Rzadsze od nich są natomiast guzy pierwotne wątroby, czyli te, które powstają bezpośrednio z komórek wątrobowych.
Najczęściej spotykanym pierwotnym rakiem wątroby jest rak wątrobowokomórkowy (w skrócie HCC, który wywodzi się od angielskiej nazwy hepatocellular carcinoma). Ten typ nowotworu spotykany jest częściej u mężczyzn, typowo rozwija się on u pacjentów będących pomiędzy 3. a 5. dekadą życia.
Przyczyny raka wątroby
Przyczyniać się do wystąpienia raka wątroby może wyjątkowo dużo różnych czynników. Przede wszystkim sprzyjają mu różne choroby samej wątroby – prowadzić do wystąpienia raka mogą schorzenia zarówno wrodzone (takie jak hemochromatoza), jak i nabyte w trakcie życia (tutaj wspomina się przede wszystkim o wirusowych zapaleniach wątroby typu B i C). Pewną rolę w patogenezie raka wątroby wydają się odgrywać geny – otóż zauważalne jest to, że wtedy, gdy w rodzinie danego człowieka ktoś cierpiał na ten nowotwór, to wtedy ryzyko, że schorzenie pojawi się również i u niego, jest zwiększone. Wśród innych czynników ryzyka zachorowania na raka wątroby wymienia się chorowanie na cukrzycę typu 2., nadużywanie alkoholu, upośledzenie odporności (wynikające czy to ze stosowania leków immunosupresyjnych, czy też spowodowane chorowaniem na AIDS) oraz przewlekłe narażenie na grzybiczego pochodzenia aflatoksyny i otyłość.
Objawy raka wątroby
Rak wątrobokomórkowy daje zwykle objawy dopiero wtedy, gdy osiągnie on już znaczny stopień zaawansowania – taki stan jest skrajnie niekorzystny z tego powodu, że gdy schorzenie jest zaawansowane, to wtedy nierzadko możliwości jego leczenia są już znacznie ograniczone. Dodatkowo nie ma jakiegoś jednego, konkretnego objawu, który z dużym prawdopodobieństwem pozwoliłby wysunąć przypuszczenie właśnie raka wątroby – w przebiegu tego schorzenia pojawiają się dolegliwości, które spotyka się w przypadku całkowicie innych schorzeń wątroby.
Ogólnie wśród objawów, które mogą pojawiać się w przebiegu raka wątrobowokomórkowego, wymieniane są:
- żółtaczka,
- bóle brzucha (szczególnie te zlokalizowane w rzucie wątroby, czyli w okolicy prawego łuku podżebrowego),
- uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
- powiększenie wątroby,
- niezamierzony, znaczny spadek masy ciała,
- stałe uczucie zmęczenia,
- nudności,
- wymioty,
- świąd skóry,
- stany podgorączkowe,
- powiększenie obwodu brzucha,
- obrzęki kończyn dolnych.
Badania wykonywane przy podejrzeniu raka wątroby
W diagnostyce raka wątroby wykorzystanie znajdują przede wszystkim badania obrazowe. Zanim jednak takowe zostaną zlecone, zazwyczaj wykonywane są najpierw różne badania laboratoryjne. Z odchyleń, które mogą powiązane z nowotworem złośliwym wątroby, wspomina się przede wszystkim o znacznie podwyższonych stężeniach jednego z markerów nowotworowych, alfa-fetoproteiny (AFP). Przy stwierdzeniu wyjątkowo podwyższonych wartości tego wskaźnika zlecane jest już wykonanie badań obrazowych. Zaobserwować istnienie guza w wątrobie można już dzięki tak powszechnie dostępnemu badaniu, jakim jest USG jamy brzusznej. Te badanie zwykle jednak nie wystarczają – w celu dokładniejszej oceny stanu pacjenta zlecane są badania dokładniejsze, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny jamy brzusznej. Poza nimi wykorzystanie znajduje czasami także i angiografia.
Rak wątroby, fot. panthermedia
Wszystkie z wymienionych badań pozwalają wysunąć – nawet z dużym prawdopodobieństwem – podejrzenie raka wątroby, aczkolwiek jedynym badaniem, dzięki któremu możliwe jest postawienie ostatecznego rozpoznania, jest badania histopatologiczne. Materiał do niego można uzyskać na drodze biopsji guza wątroby, nie jest ona jednak wykonywana rutynowo u pacjentów z podejrzeniem raka wątroby – biopsję przeprowadza się m.in. u chorych, u których leczenie operacyjne jest niemożliwe oraz u tych, u których w wątrobie istnieją niewielkie (mające do 2 cm wielkości) ogniska nowotworowe.
Leczenie raka wątroby
W leczeniu raka wątroby – o ile tylko to możliwe – wykorzystuje się leczenie chirurgiczne. W przypadku, gdy guz jest niewielki i zajmuje ograniczoną część wątroby, możliwe jest przeprowadzenie zabiegu usunięcia raka wątroby wraz z fragmentem tego narządu (określa się to jako hepatektomię częściową). Problemem w tym przypadku bywa to, że znaczna część pacjentów z rakiem wątroby cierpi jednocześnie na marskość wątroby. Choroba ta upośledza czynność wątroby, w związku z czym, kiedy to u chorego z marskością ma zostać wykonana hepatektomia częściowa, należy pamiętać o tym, aby po operacji pozostała taka część wątroby, która będzie w stanie spełniać swoje funkcje w organizmie.
Inną metodą leczenia raka wątroby jest przeszczep wątroby. Nie zawsze jednak można go wykonać – według jednych z kryteriów przeszczepienie wątroby możliwe jest wtedy, gdy pacjent ma pojedynczego guza wątroby o szerokości nieprzekraczającej 5 cm lub wtedy, gdy istnieją u niego 3 lub mniej ognisk raka, gdzie każde ma średnicę do 3 cm.
Kiedy pacjent nie może być leczony operacyjnie lub po operacji doszło u niego do nawrotu raka wątroby, zaproponowana mu może zostać chemioterapia. Jeszcze innymi, dotychczas niewymienionymi metodami leczenia raka wątroby, są również m.in. chemoembolizacja guza, kriochirurgia oraz ablacja z wykorzystaniem ultradźwięków.
Jakie są rokowania chorych na raka wątroby?
Rokowania w przypadku raka wątroby ogólnie uznawane są niestety za niepomyślne. Podkreślić tutaj należy to, że szanse na przeżycie są tym większe, im wcześniej choroba ta zostanie stwierdzona u pacjenta. Przy rozpoznaniu choroby we wczesnym zaawansowaniu 5-letnie przeżycia obserwować można u około 30% chorych, wtedy zaś, kiedy diagnoza zostanie postawiona wtedy, kiedy to już dojdzie do rozsiewu nowotworu, 5-letnie przeżycie dotyczyć może nawet zaledwie tylko 3% pacjentów.
